H Γερμανο-ιταλική Κατοχή σε Ρόδο και Δωδεκάνησα 1940-45

Αρθρο του Κυριάκου Μ. Χονδρού
λαογράφου

Ο Ροδιακός και γενικά ο Δωδεκανησιακός λαός, αφού πληροφορήθηκε τη κατάληψη της Αλβανίας και τον τοπριλισμό της Έλλης από τους Ιταλούς (28 Οκτωβρίου 1940), δεν έμεινε με σταυρωμένα χέρια.
Οι Δωδεκανήσιοι που κατοικούσαν στα νησιά κι αυτοί που διέμεναν σε Αθήνα, Πειραιά και σε χώρες του εξωτερικού κατατάχθηκαν εθελοντικά σε τάγματα και πολέμησαν.
Ίδρυσαν το Δωδεκανησιακό Σύνταγμα, και με πίστη και ενθουσιασμό βρέθηκαν στο μέτωπο. Είναι γνωστή η αυτοθυσία του ανθυπολοχαγού Αλέξανδρου Διάκου από τη Χάλκη.

Στο μεταξύ οι Ιταλοί στη Ρόδο στις 28 Οκτωβρίου, γιορτάζουν την εθνική τους επέτειο, την «είσοδο στη Ρώμη» και το βράδυ της ίδιας ημέρας, με τη κήρυξη του πολέμου, θα συλλάβουν Έλληνες υπήκοους τους οποίους φυλακίζουν στη Τάφρο, κάτω από ελεεινές συνθήκες. Συγχρόνως αιχμαλωτίζουν 500 Εβραίους.
Η κατάληψη του Αργυρόκαστρου και η πτώση της Χειμάρας, ανησυχούν τους Ιταλούς, επειδή φοβούνται πως τώρα υπάρχει γι’ αυτούς ο κίνδυνος, να επιβιβαστούν στη Ρόδο Ελληνικά ή και Συμμαχικά στρατεύματα.

Στο Ανώτατο Πολεμικό Συμβούλιο (11 και 12 Δεκεμβρίου 1940) συζητήθηκε το θέμα της Δωδεκανήσου, έπειτα από πληροφορίες ότι η Τουρκία πίεζε τη Μεγάλη Βρετανία να της αποσπάσει δήλωση για την παραχώρηση της Δωδεκανήσου ή ορισμένων νησιών. Η Τουρκία μετά τη κατάρρευση της Γαλλίας και την είσοδο της Ιταλίας στο πόλεμο εγκατέλειψε την προσέγγιση προς το Λονδίνο, με το επιχείρημα ότι το τριμερές σύμφωνο (Αγγλίας-Γαλλίας-Τουρκίας) ατόνησε.

Η Ελλάδα όμως συνέχισε τη μυστική στην αρχή- συνεργασία με τους Άγγλους. Όλο το καλοκαίρι του 1940 βρετανικά υποβρύχια ανεφοδιάζονταν από ελληνικά νησιά. Τα ελληνικά πλοία οργώνουν τα νερά της Μεσογείου, ενώ το υποβρύχιο Παπανικολής, δεν άφηνε πλοίο να πλησιάσει τα Δωδεκάνησα. Τα μέτρα για τον επισιτισμό έγιναν αυστηρότερα.

Η μερίδα του ψωμιού έγινε 100 γραμμάρια την ημέρα. Γίνονται επιτάξεις γεωργικών και κτηνοτροφικών προϊόντων. Πριν ακόμα εισβάλλουν οι χιτλερικές στρατιές στην Ελλάδα μετά την αποτυχία του Μουσολίνι να καταλάβει τη χώρα μας, οι επισιτιστικές δυσχέρειες άρχισαν να φουντώνουν στα νησιά για να λάβουν μορφή λιμοκτονίας.

Ήδη από το Πάσχα του 1941 μέρος των γερμανικών στρατευμάτων εγκαθίστανται και στα Δωδεκάνησα. Οι Γερμανοί, σύντομα επιβλήθηκαν στους Ιταλούς, έπειτα από βομβαρδισμούς, εκτελέσεις και σοβαρές συμπλοκές σε χωριά της Ρόδου.
Από το 1940 μέχρι και το 1945, ο ροδιακός και δωδεκανησιακός λαός γενικότερα θα γνωρίσει μεγάλη πείνα.

Εισοδήματα και μισθοί είχαν εκμηδενιστεί.
Τα λαϊκά συσσίτια διέκοψαν τη λειτουργία τους.

Η μαύρη αγορά οργίαζε. Εκποιήθηκαν μεγάλες περιουσίες για λίγο σιτάρι, αλεύρι ή ψωμί.
Κοσμήματα πουλήθηκαν ή ανταλλάχθηκαν για ένα κουβά ξερά σύκα.
Οι άνθρωποι μάζευαν αίμα ζώων, από το σφαγείο, το έβραζαν και το έτρωγαν ως συκώτι.
Ο θάνατος από ασιτία προσλάμβανε επιδημική μορφή.

Στους δρόμους βρίσκονταν κοκαλιασμένα πτώματα. Και ορισμένες οικογένειες έθαβαν κρυφά τους νεκρούς τους για να μπορέσουν με τις ταυτότητες τους να εξοικονομήσουν τρόφιμα.

Οι Γερμανοί προχώρησαν σε επιτάξεις στα χωριά και καταλήστευαν ό,τι συναντούσαν. Κατάσχεσαν σιτηρά, λάδια, ζώα, ακόμα και ξυλεία.

Οι κάτοικοι της πόλης, όσοι μπορούν να φτάσουν σε χωριά προσπαθούσαν να βρουν τρόφιμα. Έδιναν τα πάντα για να ζήσουν. Ψωμί και λάδι ήταν τα καταναλωτικά αγαθά, που είχαν γίνει όμως σπάνια.

Η χορτοφαγία ή το άλεσμα από ρίζες φυτών ήταν σε πρώτη γραμμή. Οι εξασθενήσεις των ανθρώπινων οργανισμών, οι αποβιταμινώσεις και οι δηλητηριάσεις έδιναν και έπαιρναν. Πολλές επιδημίες μάστιζαν τους κατοίκους από εκείνη τη περίοδο και για τα επόμενα χρόνια που θα ακολουθήσουν.

Επίσης τον Ιούλιο του 1944 οι Γερμανοί συνέλαβαν όλες τις Εβραϊκές οικογένειες της Ρόδου (1673 άτομα) και τις οποίες εκτόπισαν στα στρατόπεδα  «κολαστήρια»  του Άουσβιτς, αφού άρπαξαν όλο το χρυσό και τα πολύτιμα κοσμήματά τους.

Γεγονός είναι πως οι Γερμανοί και Ιταλοί παραβίασαν κατάφωρα και βάναυσα το Δίκαιο του πολέμου (Σύμβαση Χάγης 1907).
Παρ’ όλα αυτά, ο Δωδεκανησιακός λαός, σκάρωνε σατιρικούς στίχους για όλα τα δεινά που υπέφερε από τους κατακτητές.

Τελικά η Ρόδος και τα άλλα νησιά θα σωθούν με τρόφιμα που έστειλε το Διεθνές Κομιτάτο του Ερυθρού Σταυρού (Γενεύη).
Η αντίσταση των Δωδεκανησίων κατά των Γερμανών και Ιταλών κατακτητών υπήρξε πολύ σπουδαία. Αναδείχθηκαν ήρωες. Πραγματικοί ήρωες.

Η ύπουλη Μεγάλη Βρετανία (κι αφού έγινε η παράδοση των γερμανικών δυνάμεων Ν.Α. Αιγαίου στους Συμμάχους), τήρησε πολιτική ίσων αποστάσεων μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων και δεν ήθελε να παραδώσει τα νησιά ως όφειλε στην Ελλάδα, αλλά τα κράτησε μέχρι το 1947.

Στις 31 Μαρτίου 1947 οι Δωδεκανήσιοι με δάκρυα χαράς στα μάτια ύψωσαν τις ελληνικές σημαίες και στις 28 Οκτωβρίου της ίδιας χρονιάς τα Δωδρεκανησα είναι και πάλι ελληνικά εδάφη.

Ευχαριστώ από καρδιάς τους συμπατριώτες, που μου παραχώρησαν άφθονες πληροφορίες για την εποχή αυτή, την οποία και βίωσαν: Γιώργο Χατζηκέλη, Διαμαντή Βουλή, Νίκο Σκαρτάδο και Γιάννη Κάτρη.

Πηγή : Ροδιακή