Ο   ΜΕΓΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΚΑΙ Η ΡΟΔΟΣ

 Σύμφωνα με την παράδοση, όταν ο νεαρός Αλέξανδρος κατάφερε να  τιθασεύσει τον ατίθασο «βουκεφάλα», ο πατέρας του Φίλιππος  φέρεται να του είπε υπερήφανος :   «Γιέ μου, ζήτα βασίλειο αντάξιό σου. Η Μακεδονία δεν σε χωρά»!  Και όπως στην συνέχεια αποδείχθηκε, ολόκληρη η Ελλάδα τελικά φάνηκε πολύ μικρή για τον Μ. Αλέξανδρο, τον πρώτο στρατηλάτη που η παγκόσμια ιστορία ονόμασε Μέγα.  

 Στο παρόν σημείωμα θα αναφερθούμε στην σχέση που είχε ο Μ. Αλέξανδρος με την επίσημη πολιτεία της Ρόδου, καθώς επίσης  και στην εμπλοκή που είχε η στρατιά του στο πεδίο της μάχης,  με αντίπαλο ένα λαμπρό και  ιδιοφυή  στρατηγό που ήταν Ρόδιος.

            Α. Η ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ Μ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΕΠΙΣΗΜΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ

Ο νεαρός  Αλέξανδρος αμέσως μετά την δολοφονία του πατέρα του, ανέλαβε  τα ηνία της εξουσίας και αφού σταθεροποίησε την θέση του στο εσωτερικό της Μακεδονίας, επιχείρησε  την «βασιλική του κάθοδο» προς νότο. Αφού ανακηρύχθηκε στην Κόρινθο ηγεμών της Ελλάδος, ξεκίνησε την άνοιξη του 334 πχ  την εκστρατεία του κατά των Περσών στην Ασία, σαν πληρεξούσιος όλων των Ελλήνων (πλην  Λακεδαιμονίων που αρνήθηκαν).

Ι. Οι κάτοικοι της Ρόδου κατά την περίοδο αυτή,  παρακολουθούσαν με μεγάλο ενδιαφέρον και ενθουσιασμό την νικηφόρα πορεία του Μ. Αλεξάνδρου στην Ασία.

Αναφέρεται σχετικώς ότι οι κυβερνήτες της Ρόδου μάθαιναν με ιδιαίτερη υπερηφάνεια και ικανοποίηση τις συνεχείς κατακτήσεις και επιτυχίες του Μεγάλου έλληνα στρατηλάτη στα βάθη της Ασίας.  Βεβαιώνεται  επίσης ότι  πολλές φορές οι Ρόδιοι, σε αναγνώριση των μεγάλων επιτυχιών του και για να τον τιμήσουν,  του έστελλαν  διάφορα πολύτιμα δώρα, που αυτός ευχαρίστως τα δεχόταν και που πολλές φορές μάλιστα τα ανταπέδιδε. Όπως αναφέρει σχετικά  ο Πλούταρχος, ο Μέγας Αλέξανδρος στην κρίσιμη μάχη των Γαυγαμήλων, φορούσε ένα μανδύα που του είχε  προσφερθεί σαν δώρο από τους Ρόδιους. Η αμοιβαία αυτή εκτίμηση όμως, δεν περιοριζόταν μόνο στην τυπική ανταλλαγή δώρων αλλά υπήρξε και ουσιαστική, αφού όπως περιγράφει ο Αρριανός,  στην μεγάλη πολιορκία της Τυρού η πολιτεία της Ρόδου ενίσχυσε την  πολεμική μηχανή του Μ. Αλέξανδρου με την αποστολή εννέα πλοίων, μεταξύ των οποίων ήταν και το κορυφαίο σκάφος, η «περίπολος», ενισχύοντας έτσι τον ελληνικό στόλο.

ΙΙ. Άλλη μια ένδειξη των άριστων σχέσεων του Μ. Αλεξάνδρου με το νησί της Ρόδου, αποτελεί και η πληροφορία που αφήνει ο Διόδωρος και σύμφωνα με την οποία  ο Μέγας Αλέξανδρος «εμπιστεύτηκε»  την διαθήκη του στην Ρόδο. Η ακρίβεια της πληροφορίας αυτής αμφισβητήθηκε από ορισμένους ιστορικούς -μεταξύ των οποίων και ο ημέτερος Χ. Παπαχριστοδούλου ( «Ιστορία της Ρόδου»)-.  Πάντως, νεώτεροι ιστορικοί επανέρχονται υπέρ της άποψης του Διόδωρου.  Είτε όμως  είναι ακριβής η πληροφορία αυτή είτε ελεγχόμενη, σε κάθε περίπτωση η σχετική φήμη ενισχύει την εκτίμηση για το άριστο κλίμα που υπήρχε μεταξύ του Μ. Αλέξανδρου και της Πολιτείας της Ρόδου.

IΙΙ.  Άλλη μία  απόδειξη της καλής αυτής σχέσης, ήταν και το γεγονός  ότι όταν κτίστηκε η Αλεξάνδρεια, η όλη ανάπτυξη και δομή της πόλης (δίκαιο και οργάνωση), ακολούθησε τα πρότυπα της Ρόδου. Μάλιστα ένα μικρό νησί που βρίσκεται στην είσοδο του λιμανιού της πόλης, ονομάστηκε προς τιμήν της  Αντίρροδον, που σημαίνει  εφάμιλλο της Ρόδου.

IV. Τέλος μνημονεύουμε ότι μεταξύ των επίλεκτων εκείνων στελεχών από επιστήμονες, μετεωρολόγους, φυσικούς κλπ, που επέλεξε ο Μ. Αλέξανδρος για να πλαισιώσουν την μεγάλη στρατιά του, συμπεριλαμβάνεται και ο Ρόδιος Αρχιτέκτων – Πολεοδόμος   Δεινοκράτης.

            Β. Η ΣΤΡΑΤΙΑ ΤΟΥ  Μ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ  ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΗ ΜΕ ΡΟΔΙΟ ΣΤΡΑΤΗΓΟ :

Ι.  Ο Μ. Αλέξανδρος μετά την σπουδαία  επιτυχία του στον Γρανικό, μπήκε στην Έφεσο, πέρασε στην συνέχεια από την Μίλητο και ακολούθως άρχισε την πολιορκία της Αλικαρνασσού. Στην πολιορκία αυτή όμως, η μεγάλη  στρατιά του αντιμετωπίζει για πρώτη φορά σοβαρά προβλήματα. Οι μάχες διαρκούν μήνες χωρίς όμως τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Για πρώτη φορά η στρατιά του Μ. Αλεξάνδρου κλονίζεται από την αντίσταση του αντίπαλου στρατού.  Αρχιστράτηγος των Περσών στην μάχη αυτή ήταν ο Μέμνων, ο περίφημος «επί συναίσει και στρατηγική» Ρόδιος στρατηγός, που ήταν συγχρόνως την εποχή εκείνη και αρχιναύαρχος του Περσικού στόλου. Τέτοιο ήταν μάλιστα το κύρος και η ισχύς του στρατηγού αυτού στην Περσία, που ο Δαρείος έστειλε επιστολές σε όλους τους σατράπες του «προστάττων άπαντας υπακούειν τον Μέμνονα» !

Θα δούμε τώρα πώς  ο Μέμνων ο Ρόδιος, βρέθηκε και έδρασε στην Περσία.

 Ο Μέμνων βρέθηκε στην Περσική Αυτοκρατορία μετά από πρόσκληση του αδελφού του, που είχε παντρευτεί την κόρη του Σατράπη της Φρυγίας Αρτάβαζου. Όταν ο Μέμνων διέμενε στην Περσία ξέσπασε επανάσταση κατά των Περσών στην Αίγυπτο, στην καταστολή της οποίας κλήθηκε να λάβει μέρος και αυτός. Στις μάχες που ακολούθησαν για την καταστολή της επανάστασης, αναγνωρίστηκαν από όλους οι μεγάλες στρατιωτικές του αρετές. Μετά τις επιτυχίες του αυτές, απέκτησε την εμπιστοσύνη του Δαρείου, που μάλιστα τον έχρησε και  αρχιστράτηγό του. Στην συνέχεια ο Μέμνων διακρίθηκε στην μάχη της Μαγνησίας, όπου κατόρθωσε να σταματήσει την προέλαση του Παρμενίωνα. Παράλληλα όμως με την δράση του στην ξηρά, ο Μέμνων άρχισε να επεκτείνει τις επιχειρήσεις του και μάλιστα με επιτυχία και στην θάλασσα και συγκεκριμένα στο Αιγαίο. Η επιτυχίες αυτές του Μέμνονα στην θάλασσα ( Κυκλάδες, Αιγαίο ), ανησύχησαν σοβαρά τον Μ. Αλέξανδρο που προς στιγμή, σκέφθηκε να εγκαταλείψει την εκστρατεία του και να επιστρέψει πίσω στην Ελλάδα, για να αντιμετωπίσει το μεγάλο πρόβλημα που προέκυψε από  τις εκεί επιτυχίες του Μέμνονα.

  Κατά το πρώτο στάδιο των πολεμικών επιχειρήσεων,  ο Μέμνων πρότεινε στους Πέρσες ένα πολύ πρωτότυπο για την εποχή του αμυντικό σχέδιο, που εάν εφαρμοζόταν, ίσως  να είχε άλλη τροπή ή όλη εκστρατεία του Μ. Αλέξανδρου. Επειδή το θέμα παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, θα το παραθέσουμε όσο πιο συνοπτικά γίνεται και συγκεκριμένα θα μεταφέρουμε την περιγραφή που κάνει ο Συνταγματάρχης Πεζικού Θ. Σαράντης σε βιβλίο του αφιερωμένο στον Μ. Αλέξανδρο.

-«Ο Μέμνων- γράφει ο Θ. Σαράντης- πρότεινε στους Πέρσες όπως ο στρατός εκτελέσει ένα ευρύ υποχωρητικό ελιγμό προς το εσωτερικό της χώρας, ερημώνοντας τους κατοικημένους τόπους και  καταστρέφοντας τα εφόδια, τα οποία θα χρησίμευαν στον Αλέξανδρο για την συντήρηση της στρατιάς του. ΄Ετσι ο Μ. Αλέξανδρος θα αντιμετώπιζε το φάσμα της  πείνας και θα υπέκυπτε χωρίς να χυθεί ούτε σταγόνα αίματος. Η πρόταση αυτή του Μέμνονα αποτέλεσε και κατά την πρόσφατη περίοδο, αντικείμενο  έρευνας από στρατιωτικούς μελετητές…...Όλοι πάντως παραδέχονται ότι και μόνον η σύλληψης την εποχή εκείνη ενός τέτοιου στρατηγικού ελιγμού, μαρτυρεί τόλμη και διορατικότητα σε ύψιστο βαθμό. ΄Αλλωστε, πολλούς αιώνες αργότερα τον ίδιο ακριβώς ελιγμό που τότε πρότεινε ο Μέμνων,  εφάρμοσε και ο Ρώσος στρατηγός Κουτούζωφ  που αφού παρέσυρε την στρατιά του Μ. Ναπολέοντα στα πρόθυρα της Μόσχας, την εξάντλησε και τελικά την διέλυσε» [Θ. Σαράντη: « Ο Μέγας Αλέξανδρος»].

Οι  Πέρσες δεν δέχθηκαν το αμυντικό αυτό σχέδιό του Μέμνονα και γιατί ήταν πολύ τολμηρό και πρωτότυπο για την εποχή τους, αλλά και  γιατί κάποιοι πίστευαν ότι ο Μέμνων επειδή ήταν Έλληνας, ίσως κατά βάθος ήθελε να νικήσει η Ελληνική Στρατιά . Μετά την κατάκτηση όμως της Αλικαρνασσού από την Ελληνική στρατιά, ο Μέμνων απεσύρθη και λίγο αργότερα  «περιπεσών αρρωστία», πέθανε.  Ο θάνατος του Μέμνονα θεωρείται από όλους σχεδόν τους  ιστορικούς σαν εξαιρετική εύνοια της τύχης για τον Αλέξανδρο, «γιατί ο πολυμήχανος αυτός στρατηγός διέθετε ικανότητες  με τις οποίες θα μπορούσε να επιβραδύνει ή και να ματαιώσει την εκστρατεία του Αλεξάνδρου. Ο Δαρείος στο άκουσμα του θανάτου του Μέμνονα «εκεραυνοβολήθη από την απογοήτευσή του»!

Θα τελειώσουμε την αναφορά μας στον Μέμνονα, με τα σχόλια δύο διακεκριμένων πνευματικών ανδρών της Χώρας μας: 

-Ο Π. Κανελλόπουλος στην Ιστορία του της Αρχαίας Ελλάδος, γράφει σχετικά:  « Η Ασία ολόκληρη δεν μπόρεσε να αντιμετωπίσει τον Αλέξανδρο παρά μόνο μ΄έναν ΄Ελληνα. Και ο ΄Ελλην αυτός- Μέμνων ο Ρόδιος-…».

-Ο μεγάλος ιστορικός μας Κ. Παπαρρρηγόπουλος γράφει στην Ιστορία του Ελληνικού ΄Εθνους για τον Μέμνονα: «Κανένας δεν είχε τη ναυτική και την πολιτική εμπειρία του Μέμνονα…Έτσι εξηγείται το ότι μετά τον θάνατο του, βλέπουμε να σταματάει ξαφνικά  κάθε αντιπερισπασμός από την θάλασσα….και επίσης ότι ο βασιλιάς των Περσών, επειδή  έλειψε από κοντά του εκείνος ο σύμβουλος … , αποφάσισε να εγκαταλείψει το αμυντικό σύστημα πολέμου….»

 Αυτός ήταν ο Μέμνων ο Ρόδιος,  οι στρατιωτικές ικανότητες του οποίου έτυχαν της γενικής αναγνώρισης από φίλους και αντιπάλους.

 Γ. ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΟΥ Μ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ [ ΚΑΙ ΤΩΝ ΔΙΑΔΟΧΩΝ ΤΟΥ ].

 Ι. Κατά την περίοδο του Μ. Αλεξάνδρου (και ιδίως κατά την εποχή των διαδόχων του), η Ρόδος εμφάνιζε μεγάλη πρόοδο και ευημερία. ‘Ήταν μια ευνομούμενη πόλη που παρουσίαζε μεγάλη εμπορική και πολιτιστική ακμή. Οι παράγοντες της επιτυχίας αυτής ήταν δύο:

α) Η γεωγραφική της θέση και

β) Η  σοβαρότητα και υπευθυνότητα των πολιτικών της.

αα)  Ο πρώτος παράγοντας, η σπουδαία δηλαδή  γεωγραφική θέση του νησιού, είναι αυτονόητος και επανειλημμένα τονισμένος (προηγούμενες αναρτήσεις: «Ναυτικός Κώδικας της Ρόδου», «Ρόδος και Πειρατεία»).

ββ) Από όλους ανεξαιρέτως τους ιστορικούς (παλαιούς και σύγχρονους), επισημαίνεται  η τιμιότητα και  η  νομιμοφροσύνη  των κατοίκων της Ρόδου, καθώς  επίσης και η υπευθυνότητα και φιλοπατρία των αρχόντων του νησιού. Διαπιστώνεται συγκεκριμένα ότι  κατά την περίοδο που εξετάζουμε, η Ρόδος διέθετε υπεύθυνη πολιτική ηγεσία που  κύρια φροντίδα της  ήταν η  πρόοδος, η ανάπτυξη και ευημερία του νησιού.

 Κατά την περίοδο αυτή το πολίτευμα της Ρόδου ήταν μεν σαφώς δημοκρατικό,  η δομή όμως της κοινωνίας  παρουσίαζε και ορισμένα στοιχεία ιδιόμορφου «ολιγαρχικού» χαρακτήρα. Υπήρχαν δηλαδή μερικές πλούσιες οικογένειες  (εμπόρων, τραπεζιτών κλπ), που ασκούσαν συγχρόνως και καθήκοντα ηγετών της πόλης.   Όπως όμως  επισημαίνεται, οι πλούσιοι αυτοί κυβερνήτες του νησιού, έδειχναν ιδιαίτερη πρόνοια  για τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα, ώστε η κοινωνική και οικονομική  κατάσταση των κατοίκων του νησιού να  τηρείται σε ένα αξιοπρεπές επίπεδο ( Δημοκηδείς δ΄εισίν οι Ρόδιοι). Αποτέλεσμα της φιλολαϊκής αυτής πολιτικής, ήταν ότι για μεγάλο χρονικό διάστημα υπήρχε κοινωνική ειρήνη στο νησί και  δεν υπήρξαν  πολιτικές ή άλλες αναταραχές. Το στοιχείο αυτό, η ιδιαίτερη δηλαδή φροντίδα των αρχόντων για τους πολίτες του νησιού, ήταν που έκανε την διαφορά από τα άλλα όμοια πολιτεύματα των  άλλων ελληνικών πόλεων.

Αυτή η ευημερία του νησιού, έγινε αφορμή ώστε πολλοί ξένοι έμποροι, τραπεζίτες, εφοπλιστές κλπ, να  επιλέγουν την Ρόδο για  μόνιμη εγκατάστασή τους  για να απολαύσουν  άνετα και σίγουρα και με ασφάλεια τα πλούτη τους ( «ευχάριστη εξορία» την αποκαλούσαν). Επίσης κάθε ισχυρός ηγέτης την περίοδο εκείνη, επεδίωκε την φιλία και συμμαχία της Ρόδου.

 Την εικόνα προόδου και ευημερίας της εποχής, περιγράφουν και   δύο παγκοσμίως αναγνωρισμένοι (αλλοδαποί)  ιστορικοί. Γράφουν σχετικά :

«Την εποχή εκείνη η Ρόδος ήταν ιδιαίτερα ξακουστή για το γόητρό της, την αγάπη για μάθηση των κατοίκων της, την ομορφιά της πόλης της, τις μεγάλες αποβάθρες της, τους ναούς της κλπ. Η Ρόδος είχε κοσμοπολίτικο πληθυσμό και ατμόσφαιρα, με πολλούς εμπόρους και τραπεζίτες, πάντοτε δε προσπαθούσε  ώστε οι Ελληνικές πόλεις να διατηρήσουν την ανεξαρτησία τους» .[BOTSFORD-ROBINSON: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, εκδόσεις Μ.Ι.Ε.Τ].

Αυτή ήταν σε γενικές γραμμές η πολιτική, κοινωνική και οικονομική κατάσταση που επικρατούσε στην Ρόδο κατά την περίοδο του Μ. Αλεξάνδρου και των διαδόχων του.

 Ενώ όμως η σχέση των Ροδίων με τον Μ. Αλέξανδρο ήταν όπως είδαμε άριστες, υπήρχαν σοβαρά προβλήματα με την Μακεδονική φρουρά που είχε εγκατασταθεί στο νησί, την οποία οι κάτοικοι του νησιού έδιωξαν αμέσως μετά τον θάνατό του και απέκτησαν έτσι την ελευθερία τους. Η Ρόδος ήταν από τις ελάχιστες ελληνικές πόλεις που διατήρησαν την ανεξαρτησία τους κατά την περίοδο των διαδόχων του Μ. Αλεξάνδρου και αυτό το πέτυχαν, γιατί διέθεταν υπεύθυνη πολιτική ηγεσία, κοινωνική ειρήνη  και κυρίως γιατί ακολουθούσαν  υπεύθυνη εξωτερική πολιτική, παραμένοντας αυστηρά ουδέτεροι από τις διαμάχες των διαδόχων του Μεγάλου Στρατηλάτη.

 Δ. Ο  ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Ο ΠΟΛΙΟΡΚΗΤΗΣ ΣΤΗΝ ΡΟΔΟ

Η ηγεσία της Ρόδου μπορεί μεν να ήταν φιλήσυχη, φιλειρηνική και σώφρων, όταν όμως οι περιστάσεις το απαιτούσαν, οι Ρόδιοι έδειχναν και τις μεγάλες στρατιωτικές τους αρετές υπερασπιζόμενοι την ακεραιτότητα του νησιού τους. ΄Ετσι όταν ο εκ των διαδόχων του Μ. Αλεξάνδρου Αντίγονος ο Μονόφθαλμος διέταξε τον περίφημο για την γενναιότητά του γιο  του  Δημήτριο τον πολιορκητή, να πολιορκήσει και να καταλάβει την Ρόδο, οι κάτοικοι του νησιού αντιστάθηκαν με γενναιότητα και ανάγκασαν τον τρομερό πολιορκητή να λύσει την πολιορκία του και να φύγει από νησί άπρακτος και ταπεινωμένος , γνωρίζοντας στην Ρόδο την πρώτη του ήττα!  Οι Ρόδιοι αγωνίστηκαν με κάθε τρόπο να αποφύγουν την εμπλοκή τους σε πόλεμο με τον Δημήτριο και τον πατέρα του, πλην όμως οι προσπάθειές τους έπεσαν στο κενό. Η πολιορκία της Ρόδου που ακολούθησε θεωρείται ιδιαίτερα σημαντικό ιστορικό γεγονός, και οπωσδήποτε θα πρέπει να αναπτυχθεί αυτοτελώς.

BIBΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Π.ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΥ:      «ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΑΔΟΣ»

2. Χ.ΠΑΠΑΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ:  «ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ»

3.ΝΤΡΟΙΖΕΝ :                        «ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ Μ.ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ»

ΕΜΜ.Ι.ΛΟΥΚΑΣ

ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ ε.σ